طراحی و پیاده سازی یک سیستم برای مدل سازی تغییر کاربری اراضی شهری

امروزه به دلیل ارزش بالای زمین و محدودیت منابع طبیعی، پیش بینی تغییرات کاربری اراضی در آینده برای مدیران، متخصصان محیط زیست و سایر محققان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. برای هدفمند نمودن تغییرات کاربری اراضی نیاز به اعمال دانش کارشناسی در قالب یک سیستم می باشد، به نحوی که کاربر بتواند تأثیر عوامل مختلف محیطی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی را در تغییر کاربری اراضی در نظر بگیرد. در حال حاضر در غالب طرح های برنامه ریزی شهری مانند طرح های جامع شهری، طرح های راهبردی-ساختاری و تفصیلی که به صورت روزمره برای پیش بینی وضعیت آتی شهرها تهیه می شود، اگرچه از gis در تحلیل وضعیت موجود و پردازش لایه ها استفاده می شود ولی هنوز یک سیستم که در آن کارشناسان، برنامه ریزان و سیاست گذاران بتوانند اهداف، سناریوها و معیارهای خود را وارد نمایند، طراحی نشده است، لذا ایجاد و توسعه یک سیستم حامی برنامه ریزی (pss) از چالش های برنامه ریزی شهری محسوب می شود. هدف از انجام این تحقیق، توسعه یک سیستم حامی برنامه ریزی مکانی برای تغییر کاربری اراضی شهری تحت عنوان ulcms می باشد که در توسعه آن از فرایند rup استفاده شده است. سیستم توسعه داده شده شامل ماژول ارزیابی تناسب زمین، محاسبه مساحت مورد نیاز کاربری ها و تغییر کاربری اراضی می باشد. در طراحی و پیاده سازی ماژول های مذکور، از مدل های دسترسی، مدل های تعامل میان کاربری ها و روش های تصمیم گیری چند معیاره، عملگرهای فازی، رگرسیون خطی، ماکزیمم پتانسیل و بهینه سازی سلسله مراتبی استفاده شده است. تست عملی سیستم برای سنجش تغییر کاربری های مسکونی، تجاری، صنعتی، زراعی و خدماتی بر اساس سال مبنای 1383 و برای سال افق 1390 با استفاده از روش های جمع خطی وزن دار، نقطه ایده آل و فازی در شهر شیراز انجام گرفت. سپس این نقشه ها با نقشه واقعی شهر با استفاده از شاخص مطلوبیت مقایسه گردیدند. نتایج نشان داد که روش فازی نسبت به دو روش دیگر در مدلسازی جهت توسعه شهر موفق تر عمل کرده زیرا شاخص مطلوبیت روش های جمع خطی وزندار، نقطه ایده آل و فازی به ترتیب 0.34، 0.39 و 0.48 است و پس از بررسی با نتایج موجود در سایر تحقیقات روش فازی، به عنوان روش برتر در مدلسازی تناسب زمین انتخاب گردید.